Regionalizm to rozwój systemów politycznych, gospodarczych lub społecznych opartych na lojalności wobec odrębnego regionu geograficznego z populacją w dużej mierze jednorodną ideologicznie i kulturowo. Regionalizm często prowadzi do formalnie uzgodnionych porozumień między grupami państw, które mają wyrażać wspólne poczucie tożsamości przy jednoczesnym osiąganiu wspólnych celów i poprawie jakości życia.
Kluczowe wnioski: Regionalizm
- Regionalizm to rozwój systemów politycznych i gospodarczych opartych na lojalności wobec odrębnych regionów geograficznych.
- Regionalizm często prowadzi do formalnych porozumień politycznych lub gospodarczych między grupami państw, które mają na celu osiągnięcie wspólnych celów.
- Regionalizm rozkwitł po zakończeniu zimnej wojny i globalnej dominacji dwóch supermocarstw.
- Regionalizm gospodarczy jest wynikiem formalnych porozumień wielonarodowych mających na celu umożliwienie swobodnego przepływu towarów i usług między krajami.
Stary i nowy regionalizm
Próby ustanowienia takich inicjatyw regionalistycznych rozpoczęły się w latach 50-tych. Nazywane czasem okresem "starego regionalizmu", te wczesne inicjatywy w dużej mierze zakończyły się niepowodzeniem, z wyjątkiem utworzenia Wspólnoty Europejskiej w 1957 roku. Dzisiejszy okres "nowego regionalizmu" rozpoczął się po zakończeniu zimnej wojny, upadku muru berlińskiego i rozpadzie Związku Radzieckiego, które zapoczątkowały okres rosnącej globalnej integracji gospodarczej. Optymizm gospodarczy wynikający z tych wydarzeń doprowadził do powstania organizacji regionalnych, które były bardziej otwarte na uczestnictwo w handlu wielonarodowym niż te, które powstały w epoce starego regionalizmu.
Po zimnej wojnie, nowy polityczny i ekonomiczny porządek świata nie był już zdominowany przez rywalizację dwóch supermocarstw - USA i Związku Radzieckiego - ale przez istnienie wielu mocarstw. W okresie nowego regionalizmu, porozumienia wielopaństwowe były w coraz większym stopniu kształtowane przez czynniki pozaekonomiczne, takie jak polityka środowiskowa i społeczna, a także polityka zachęcająca do przejrzystości i odpowiedzialności w rządzeniu. Niektórzy badacze doszli do wniosku, że podczas gdy na nowy regionalizm miała wpływ globalizacja, to globalizacja była w podobny sposób kształtowana przez regionalizm. W wielu przypadkach wpływ regionalizmu pogłębił, zmienił lub odwrócił skutki zarówno globalizacji, jak i transnacjonalizmu.
Od czasu niepowodzenia rundy negocjacji Światowej Organizacji Handlu w Doha w 2001 roku, regionalistyczne porozumienia handlowe rozkwitły. Teoria leżąca u podstaw regionalizmu głosi, że w miarę jak region staje się coraz bardziej zintegrowany gospodarczo, nieuchronnie stanie się również coraz bardziej zintegrowany politycznie. Utworzona w 1992 roku Unia Europejska (UE) jest przykładem wielonarodowego, politycznie i ekonomicznie zintegrowanego podmiotu, który powstał po 40 latach integracji gospodarczej w Europie. Poprzedniczka UE, Wspólnota Europejska, była porozumieniem czysto ekonomicznym.
Region a regionalista
Regionalne partie polityczne mogą, ale nie muszą być partiami regionalistycznymi. Regionalna partia polityczna to każda partia polityczna, która bez względu na swoje cele i platformę dąży do przejęcia władzy na poziomie stanowym lub regionalnym, nie aspirując przy tym do kontrolowania rządu krajowego. Na przykład, Aam Aadmi Party (Partia Wspólnego Człowieka) w Indiach jest partią regionalną, która od 2015 roku kontroluje rząd stanowy Delhi. Z kolei partie "regionalistyczne" to podzbiory partii regionalnych, które dążą do uzyskania większej autonomii politycznej lub niezależności w ramach swoich regionów.
Gdy partie regionalne lub ich regionalistyczne podpartie, co często ma miejsce, nie zdobędą wystarczającego poparcia społecznego, by zdobyć mandaty ustawodawcze lub w inny sposób stać się potężne politycznie, mogą starać się wejść w skład rządu koalicyjnego - rodzaju rządu, w którym partie polityczne współpracują w celu utworzenia lub próby utworzenia nowego rządu. Do niedawnych głośnych przykładów należą Lega Nord (Liga Północna), regionalistyczna partia polityczna w regionie Piemont we Włoszech, uczestnictwo partii Sinn Féin w rządzie Irlandii Północnej od 1999 roku oraz uczestnictwo Nowego Sojuszu Flamandzkiego w rządzie federalnym Belgii od 2014 roku.
Plakaty w Irlandii Północnej popierające partię polityczną Sinn Fein i porównujące północnoirlandzkie siły policyjne do armii brytyjskiej.Kevin Weaver / Getty Images
Nie wszystkie partie regionalne i regionalistyczne dążą do większej autonomii lub federalizmu - systemu rządów, w którym dwa szczeble władzy sprawują kontrolę nad tym samym obszarem geograficznym. Przykładem jest większość partii prowincjonalnych i terytorialnych w Kanadzie, większość partii w Irlandii Północnej oraz większość z prawie 2700 zarejestrowanych partii politycznych w Indiach. W większości przypadków partie te starają się wspierać partykularne interesy, takie jak ochrona środowiska, wolność religijna, prawa reprodukcyjne i reformy rządowe.
Regionalizm i pojęcia pokrewne
Chociaż regionalizm, autonomizm, secesjonizm, nacjonalizm i sekcjonalizm są pojęciami wzajemnie powiązanymi, często mają różne, a czasem przeciwstawne znaczenia.
Autonomizm
Autonomia to stan, w którym nie jest się pod kontrolą innych. Autonomizm, jako doktryna polityczna, popiera nabycie lub zachowanie politycznej autonomii narodu, regionu lub grupy ludzi. W Kanadzie, na przykład, ruch autonomii Quebecu jest politycznym przekonaniem, że prowincja Quebec powinna dążyć do uzyskania większej autonomii politycznej, bez dążenia do secesji od federacji kanadyjskiej. Union Nationale była konserwatywną i nacjonalistyczną partią, która identyfikowała się z autonomizmem Quebecu.
Podczas gdy pełna autonomia odnosi się do niezależnego państwa, niektóre autonomiczne regiony mogą mieć stopień samorządności większy niż reszta kraju. Na przykład w USA i Kanadzie wiele narodów tubylczych ma autonomię zarówno od rządu federalnego, jak i państwowego w obrębie swoich zastrzeżonych terytoriów. Sprzedaż w rezerwatach ludności rdzennej nie podlega państwowemu lub prowincjonalnemu podatkowi od sprzedaży, a państwowe przepisy dotyczące hazardu nie mają zastosowania w takich rezerwatach.
Secesjonizm
Secesja ma miejsce wtedy, gdy kraj, państwo lub region ogłasza swoją niezależność od rządzącego rządu. Ważnymi przykładami secesji są Stany Zjednoczone od Wielkiej Brytanii w 1776 r., byłe republiki radzieckie od Związku Radzieckiego w 1991 r., Irlandia od Wielkiej Brytanii w 1921 r. oraz południowe stany Stanów Zjednoczonych opuszczające Unię w 1861 r. Państwa czasami używają groźby secesji jako środka do osiągnięcia bardziej ograniczonych celów. Jest to więc proces, który rozpoczyna się, gdy grupa oficjalnie ogłasza swoją secesję - na przykład Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych.
Większość państw traktuje secesję jako akt przestępczy, który uzasadnia odwet przy użyciu siły militarnej. W rezultacie, secesja może wpłynąć na stosunki międzynarodowe, jak również na pokój społeczny i bezpieczeństwo narodowe kraju, z którego grupa się wyodrębnia. W rzadkich przypadkach rząd może dobrowolnie zgodzić się na uznanie niepodległości odłączającego się państwa, zwłaszcza gdy inne kraje popierają secesję. Jednak większość krajów zazdrośnie strzeże swojej suwerenności i uważa, że mimowolna utrata ziemi i bogactwa jest nie do pomyślenia.
Prawo większości krajów karze tych, którzy dokonują lub próbują dokonać secesji. W Stanach Zjednoczonych nie ma specjalnych przepisów dotyczących secesji, ale rozdział 15 Kodeksu Stanów Zjednoczonych określa zdradę, bunt lub powstanie, spisek na rzecz obalenia rządu jako przestępstwa, za które grozi kilka lat więzienia i wysokie grzywny.
Nacjonalizm
Nacjonalizm jest żarliwym, często obsesyjnym przekonaniem o wyższości własnego kraju nad wszystkimi innymi krajami. Podobnie jak autonomia, nacjonalizm ma na celu zapewnienie krajowi prawa do samodzielnego rządzenia i odizolowania się od wpływów międzynarodowych. Jednakże, gdy dochodzi do skrajności, nacjonalizm często prowadzi do powszechnego przekonania, że wyższość własnego kraju daje mu prawo do dominacji nad innymi krajami, często przy użyciu siły militarnej. W XIX i na początku XX wieku, na przykład, nacjonalizm był wykorzystywany do uzasadnienia imperializmu i kolonializmu w Europie, Azji i Afryce. To poczucie wyższości odróżnia nacjonalizm od patriotyzmu. Podczas gdy patriotyzm charakteryzuje się dumą z własnego kraju i chęcią jego obrony, nacjonalizm rozszerza dumę na arogancję i chęć użycia agresji militarnej wobec innych krajów i kultur.
Nacjonalistyczny zapał może również prowadzić narody do okresów izolacjonizmu. Na przykład w późnych latach 30-tych XX wieku popularnie popierany izolacjonizm, będący reakcją na okropności I wojny światowej, odegrał znaczącą rolę w powstrzymaniu Stanów Zjednoczonych przed zaangażowaniem się w II wojnę światową aż do japońskiego ataku na Pearl Harbor.
Powstały w dużej mierze jako odpowiedź na globalne kryzysy finansowe XX i XXI wieku, nacjonalizm gospodarczy odnosi się do polityki mającej na celu ochronę gospodarki danego kraju przed konkurencją na globalnym rynku. Nacjonalizm gospodarczy sprzeciwia się globalizacji na rzecz postrzeganego bezpieczeństwa protekcjonizmu - polityki gospodarczej polegającej na ograniczaniu importu z innych krajów poprzez nakładanie nadmiernych ceł na importowane towary, kontyngentów importowych i innych regulacji rządowych. Nacjonaliści ekonomiczni sprzeciwiają się również imigracji, wierząc, że imigranci "kradną" miejsca pracy rodzimym obywatelom.
Sekcjonalizm
Panorama rekonstrukcji: Plakat reklamowy przedstawiający scenę rekonstrukcji po wojnie secesyjnej. Transcendental Graphics/Getty ImagesW przeciwieństwie do wielonarodowego aspektu regionalizmu, sekcjonalizm jest skrajnym, potencjalnie niebezpiecznym, przywiązaniem do społecznych, politycznych i ekonomicznych interesów danego regionu ponad interesami całego kraju. Wykraczając daleko poza zwykłą lokalną dumę, sekcjonalizm wywodzi się z głębiej zakorzenionych różnic kulturowych, ekonomicznych i politycznych, które, jeśli nie są kontrolowane, mogą przerodzić się w secesjonizm. W tym kontekście, sekcjonalizm jest uważany za przeciwieństwo nacjonalizmu. Przykłady sekcjonalizmu można znaleźć w kilku krajach, takich jak Wielka Brytania i Szkocja, gdzie różne sekcjonalistyczno-secesjonistyczne partie polityczne istnieją od wczesnych lat dwudziestych XX wieku.
Sekcjonalizm powodował napięcia między kilkoma małymi regionami w całej historii Ameryki. Jednak to konkurujące ze sobą poglądy obywateli stanów południowych i północnych na instytucję zniewolenia doprowadziły ostatecznie do amerykańskiej wojny domowej.
Regionalizm gospodarczy
Regionalizm gospodarczy: Biznesmeni podający sobie ręce na mapie kuli ziemskiej.Jon Feingersh Photography Inc / Getty Images
W przeciwieństwie do tradycyjnego nacjonalizmu, regionalizm gospodarczy opisuje formalne porozumienia wielonarodowe, których celem jest umożliwienie swobodnego przepływu towarów i usług pomiędzy krajami oraz koordynacja zagranicznej polityki gospodarczej w tym samym regionie geograficznym. Regionalizm gospodarczy może być postrzegany jako świadomy wysiłek mający na celu zarządzanie możliwościami i ograniczeniami stworzonymi przez gwałtowny wzrost wielonarodowych porozumień handlowych od zakończenia II wojny światowej, a zwłaszcza od zakończenia zimnej wojny. Przykłady regionalizmu gospodarczego obejmują umowy o wolnym handlu, dwustronne umowy handlowe, wspólne rynki i unie gospodarcze.
W dekadach po II wojnie światowej w Europie powstało kilka regionalnych porozumień o integracji gospodarczej, w tym Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu w 1960 r. i Wspólnota Europejska w 1957 r., która w 1993 r. przekształciła się w Unię Europejską. Liczba i sukces takich porozumień rozkwitły po tym, jak napięcie Zimnej Wojny opadło. Na przykład Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA) i strefa wolnego handlu Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) opierały się na geograficznej bliskości, jak również na stosunkowo jednolitych strukturach politycznych - zwłaszcza demokracji - i wspólnych tradycjach kulturowych.
Rodzaje regionalizmu gospodarczego można sklasyfikować według stopnia integracji. Strefy wolnego handlu, takie jak Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), które eliminuje lub znacznie redukuje cła pomiędzy swoimi członkami, są najbardziej podstawowym przejawem regionalizmu gospodarczego. Unie celne, takie jak Unia Europejska (UE), wykazują wyższy stopień integracji poprzez nałożenie wspólnej taryfy celnej na kraje nie będące członkami. Wspólne rynki, takie jak Europejski Obszar Gospodarczy (EOG), uzupełniają te ustalenia poprzez umożliwienie swobodnego przepływu kapitału i siły roboczej pomiędzy krajami członkowskimi. Unie walutowe, takie jak Europejski System Walutowy, który działał w latach 1979-1999, wymagają wysokiego stopnia integracji politycznej pomiędzy krajami członkowskimi, dążą do całkowitej integracji ekonomicznej poprzez stosowanie wspólnej waluty, wspólnej polityki gospodarczej oraz eliminacji wszystkich taryfowych i pozataryfowych barier handlowych.
"Ścisły" regionalizm gospodarczy charakteryzuje się wysokim poziomem integracji instytucjonalnej osiąganej poprzez wspólne zasady i procesy decyzyjne mające na celu ograniczenie autonomii poszczególnych krajów członkowskich. Dzisiejsza Unia Europejska jest uważana za przykład ścisłego regionalizmu gospodarczego, który ewoluował od strefy wolnego handlu do unii celnej, wspólnego rynku, a w końcu do unii gospodarczej i walutowej. W przeciwieństwie do tego, "luźny" regionalizm gospodarczy nie posiada takich formalnych i wiążących ustaleń instytucjonalnych, polegając zamiast tego na nieformalnych mechanizmach konsultacyjnych i budowaniu konsensusu. NAFTA, jako pełnowartościowa strefa wolnego handlu, która nie jest jeszcze unią gospodarczą, mieści się w luźno zdefiniowanej kategorii pomiędzy ścisłym a luźnym regionalizmem gospodarczym.
Regionalne porozumienia gospodarcze można również sklasyfikować według sposobu, w jaki traktują one kraje nie będące członkami. Porozumienia "otwarte" nie nakładają żadnych ograniczeń handlowych, wyłączeń ani dyskryminacji wobec krajów niebędących członkami. Bezwarunkowy status kraju najbardziej uprzywilejowanego, zgodnie z Układem Ogólnym w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), jest typową cechą otwartego regionalizmu. W przeciwieństwie do tego, "zamknięte" formy regionalnych porozumień gospodarczych nakładają środki protekcjonistyczne w celu ograniczenia dostępu krajów nie będących członkami do rynków krajów członkowskich.
Historycznie rzecz biorąc, otwarty regionalizm zaowocował globalną liberalizacją handlu, podczas gdy zamknięty regionalizm doprowadził do wojen handlowych, a czasem do konfliktów zbrojnych. Otwarty regionalizm stoi jednak przed wyzwaniem zrównoważenia lub "zharmonizowania" różnych polityk gospodarczych wielu krajów. Od ostatnich dziesięcioleci XX wieku obserwuje się tendencję do dalszego rozwoju instytucji sprzyjających otwartemu i ścisłemu regionalizmowi gospodarczemu.
Chociaż ekonomia i polityka są do siebie podobne i pod wieloma względami uzupełniają się, to w kontekście regionalizmu gospodarczego i politycznego należy zauważyć, że są to dwa przeciwstawne pojęcia. Regionalizm ekonomiczny dąży do stworzenia rozszerzonych możliwości handlowych i gospodarczych poprzez współpracę pomiędzy krajami w tym samym regionie geograficznym. W przeciwieństwie do koncepcji budowania nowych koncepcji, regionalizm polityczny ma na celu stworzenie unii państw, której celem jest ochrona lub wzmocnienie już ustalonych wspólnych wartości.
Źródła
- Meadwell, Hudson. "A Rational Choice Approach to Political Regionalism" (Podejście racjonalnego wyboru do regionalizmu politycznego). Comparative Politics, Vol. 23, No. 4 (Jul., 1991).
- Söderbaum, Fredrik. "Rethinking Regionalism." Springer; 1st ed. 2016, ISBN-10: 0230272401.
- Etel Solingen. "Comparative Regionalism: Economics and Security." Routledge, 2014, ISBN-10: 0415622786.
- Kolegium Redakcyjne. "Global Trade After the Failure of the Doha Round." The New York Times, 1 stycznia 2016, https://www.nytimes.com/2016/01/01/opinion/global-trade-after-the-failure-of-the-doha-round.html.
- "Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA)." Office of the United States Trade Representative, https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/ustr-archives/north-american-free-trade-agreement-nafta.
- Gordon, Lincoln. "Economic Regionalism Reconsidered." Cambridge University Press, World Politics.
